Հայաստանի ֆոնդային բորսայի զարգացման հեռանկարները և միտումները

Հայաստանի ֆոնդային բորսան (Armenian Stock Exchange, AMX), նախկինում հայտնի է եղել որպես NASDAQ OMX Armenia, երկրի ֆինանսական համակարգի անբաժանելի մասն է: Այն ապահովում է առևտրային հարթակ արժեթղթերով գործարքների իրականացման համար՝ ներգրավելով ներդրումներ և խթանելով տնտեսական աճը: Զարգացող շուկաներում գլոբալիզացիայի և ներդրումների նկատմամբ հետաքրքրության աճի պայմաններում, Հայաստանի ֆոնդային բորսան ավելի ու ավելի գրավիչ է դառնում տեղական և օտարերկրյա ներդրողների համար: Այս հոդվածում մանրամասն կուսումնասիրենք Հայաստանի ֆոնդային բորսայի ներկայիս վիճակը, նրա առավելությունները և մարտահրավերները, ինչպես նաև զարգացման հեռանկարները և միտումները:

Հայաստանի ֆոնդային բորսա՝ հասկացությունը և նշանակությունը

Հայաստանի ֆոնդային բորսան ապահովում է կապիտալի ներգրավման և ներդրումների դիվերսիֆիկացման հնարավորություններ: Այն նպաստում է տնտեսության զարգացմանը՝ ապահովելով գործարքների իրացվելիությունը և թափանցիկությունը: Բորսայի հիմնական նպատակն է ներդրողներին հնարավորություն տալ ձեռք բերել և վաճառել արժեթղթեր, ինչը խթանում է տնտեսական ակտիվությունը և աջակցում Հայաստանի գործարար միջավայրին:

Հայաստանի ֆոնդային բորսան հիմնադրվել է 2001 թվականին և այդ ժամանակներից անցել է զարգացման նշանակալի ուղի: Այսօր այն առաջարկում է ֆինանսական գործիքների լայն տեսականի, ներառյալ բաժնետոմսեր, պարտատոմսեր, պետական և կորպորատիվ արժեթղթեր: Բորսան ակտիվորեն զարգացնում է նաև տեխնոլոգիաներ առևտրի որակի և ներդրողների սպասարկման բարելավման նպատակով:

Հայաստանի ֆոնդային բորսայի վերլուծություն

Հայաստանի ֆոնդային բորսան ցուցաբերում է կայուն աճ և զարգացում: Վերջին տարիներին նկատվում է բորսայում առևտրի ծավալների և ցուցակագրված ընկերությունների թվի հետևողական աճ: 2024թ. 2-րդ եռամսյակում Հայաստանի գլխավոր ֆոնդային հարթակը ներառվեց ԵԱՏՄ առաջատարների շարքում՝ առևտրի ծավալների աճի տեմպերով: 2024թ. առաջին կիսամյակում առևտրի ծավալը հասել է $344 միլիոնի, ինչը 2.6 անգամ ավելին է 2023թ. նույն ժամանակահատվածի համեմատ: Կազմակերպություններ այնպիսի ոլորտներից, ինչպիսիք են ֆինանսները, շինարարությունը, արդյունաբերությունը և հեռահաղորդակցությունը ակտիվորեն ներգրավում են միջոցներ ֆոնդային շուկայի միջոցով, ինչը վկայում է ներդրողների վստահության բարձրացման մասին:

Հայաստանի ֆոնդային շուկայի ներկայիս վիճակը

Ներկա պահին Հայաստանի ֆոնդային շուկայում շրջանառվում են բաժնետոմսեր, պարտատոմսեր և այլ ֆինանսական գործիքներ: Բորսայի գործունեության այնպիսի հիմնական ցուցանիշներ, ինչպիսիք են առևտրի ծավալը և գրանցված կազմակերպությունների թիվը , ցուցադրում են աճի դրական տեմպեր:

Շուկայի հիմնական մասնակիցների թվում են այնպիսի ընկերություններ, ինչպիսիք են Ամերիաբանկը, Արդշինբանկը, ԱԿԲԱ Բանկը և Յունիբանկը, որոնք ակտիվորեն ներգրավում են կապիտալ պարտատոմսերի և բաժնետոմսերի թողարկման միջոցով:

Հայաստանի ֆոնդային շուկայի կառուցվածքի վերլուծություն

Հայաստանի ֆոնդային շուկայի կառուցվածքը ներառում է տարբեր ոլորտների ընկերություններ, ինչպիսիք են ֆինանսները, շինարարությունը, հեռահաղորդակցության և ագրոպարենային համալիրները: Առևտրի ծավալները աճում են, ինչը վկայում է ներդրողների ակտիվության բարձրացման մասին: Օրինակ, 2023 թվականին Ամերիաբանկը թողարկեց 20 միլիարդ դրամի պարտատոմսեր, ինչը մեծ ուշադրություն գրավեց ներդրողների կողմից: Մյուս կարևոր մասնակիցն է Արդշինբանկը, որը նույնպես ակտիվորեն օգտագործում է ֆոնդային բորսան կապիտալի ներգրավման նպատակով: 2022 թվականին բանկը թողարկեց 15 միլիարդ դրամի պարտատոմսեր, ինչը նրան հնարավորություն տվեց ընդլայնել իր գործունեությունը և բարելավել ֆինանսական ցուցանիշները: ԱԿԲԱ Բանկը, Հայաստանի խոշորագույն բանկերից մեկը, նույնպես ակտիվորեն օգտագործում է ֆոնդային բորսան ներդրումներ ներգրավելու համար: 2023 թվականին բանկը թողարկեց 10 միլիարդ դրամի բաժնետոմսեր, ինչը նրան թույլ տվեց ամրապնդել իր դիրքերը շուկայում և ներգրավել նոր հաճախորդներ: Յունիբանկը 2015 թվականին իրականացրեց բաժնետոմսերի հրապարակային տեղաբաշխում (IPO): Այժմ նրա բաժնետոմսերը համարվում են Հայաստանի ֆոնդային բորսայում ամենաշատ վաճառվողներից: Բացի այդ, շուկայում շրջանառվում են նաև բանկի պարտատոմսերի թվով վեց թողարկումներ՝ ինչպես հայկական դրամով, այնպես էլ ԱՄՆ դոլարով:

Կարգավորում և օրենսդրություն

Հայաստանի ֆոնդային շուկայի կարգավորումը իրականացվում է ՀՀ Կենտրոնական բանկի կողմից, որը հետևում է նորմատիվ իրավական ակտերի պահպանմանը և ապահովում է կատարվող գործարքների թափանցիկությունը: Հիմնական օրենսդրական ակտերը նպատակ ունեն պաշտպանելու ներդրողների իրավունքները և աջակցելու շուկայի կայունությանը: Կարևոր է նաև միջազգային ստանդարտների և գործելակերպի ներդրումը, ինչը բարձրացնում է ներդրողների վստահությունը:

ՀՀ Կենտրոնական բանկը ակտիվորեն աշխատում է օրենսդրական բազայի բարելավման և նոր տեխնոլոգիաների ներդրման ուղղությամբ՝ առևտրի անվտանգության և թափանցիկության ապահովման համար: Օրինակ, 2022 թվականին ներդրվեցին նոր կանոններ արժեթղթերի թողարկողների կողմից տեղեկատվության հրապարակման վերաբերյալ, ինչը նպաստում է շուկայի նկատմամբ թափանցիկության և վստահության բարձրացմանը:

Արտաքին և ներքին գործոնների ազդեցությունը

Տնտեսական պայմաններ

Մակրոտնտեսական ցուցանիշները, ինչպիսիք են ՀՆԱ-ն, ինֆլյացիայի մակարդակը և ազգային արժույթի փոխարժեքը, զգալի ազդեցություն են ունենում Հայաստանի ֆոնդային շուկայի վրա: Օտարերկրյա ներդրումները կարևոր դեր են խաղում բորսայի զարգացման գործում՝ նպաստելով կապիտալի ներհոսքին և շուկայի իրացվելիության բարձրացմանը: Օրինակ, Վերակառուցման և զարգացման Եվրոպական բանկի (EBRD) ներդրումները հայկական ընկերություններում նպաստում են նրանց դիրքերի ամրապնդմանը շուկայում: Վերջին տարիներին Հայաստանի տնտեսական պայմանները կայունացել են, ինչը դրական ազդեցություն է թողնում ֆոնդային շուկայի վրա: ՀՆԱ-ի աճը, ինֆլյացիայի մակարդակի նվազումը և դրամի կայուն փոխարժեքը նպաստավոր են ներդրողների ներգրավման և առևտրի ծավալների ավելացման տեսանկյունից:

Քաղաքական գործոններ

Քաղաքական կայունությունն ու պետական քաղաքականությունը նույնպես ազդում են ֆոնդային բորսայի զարգացման վրա: Կառավարության աջակցությունը և ներդրողների համար բարենպաստ բարեփոխումների իրականացումը նպաստում են շուկայի նկատմամբ վստահության աճին և առևտրի ծավալների մեծացմանը: Օրինակ, Հայաստանի քաղաքականությունը, որը նպատակ ունի ինտեգրվել միջազգային ֆինանսական ինստիտուտներին, ստեղծում է բարենպաստ պայմաններ բորսայի զարգացման համար: Վերջին տարիներին Հայաստանի կառավարությունը ակտիվորեն աշխատում է երկրի ներդրումային միջավայրի բարելավման ուղղությամբ: Բարեփոխումների իրականացումը և օրենսդրական բազայի բարելավումը նպաստում են օտարերկրյա ներդրողների ներգրավմանը և ֆոնդային շուկայի զարգացմանը:

Տեխնոլոգիական նորարարություններ

Թվային տեխնոլոգիաների և նորարարական լուծումների ներդրումը կարևոր դեր է խաղում Հայաստանի ֆոնդային բորսայի զարգացման գործում: Արժեթղթերով գործարքների իրականացման ժամանակակից պլատֆորմները, ինչպիսիք են Armbrok-ը և UNIBANK Invest-ը, ինչպես նաև գործընթացների ավտոմատացումը նպաստում են շուկայի արդյունավետության և թափանցիկության բարձրացմանը: Օրինակ, բլոկչեյն տեխնոլոգիաների ներդրումը հնարավորություն է տալիս արագացնել հաշվարկների գործընթացը և նվազեցնել ռիսկերը:

Զարգացման հեռանկարներ և միտումներ մոտ ապագայում

Հայաստանի ֆոնդային բորսայի աճի հնարավոր ուղղությունները ներառում են միջազգային շուկաների հետ ինտեգրումն ու ենթակառուցվածքի բարելավումը: Նոր տեխնոլոգիաների ներդրումը և այնպիսի ֆինանսական գործիքների, ինչպիսիք են ETF-երը և ածանցյալները, զարգացումը նպաստում են նոր ներդրողների ներգրավմանը և առևտրի ծավալների մեծացմանը: Ակնկալվում է միջազգային ներդրողների հետաքրքրության շարունակական աճ Հայաստանի ֆոնդային բորսայի նկատմամբ: Օրինակ, նախատեսվում է միջազգային արժեթղթերով առևտրի պլատֆորմի գործարկումը, ինչը հնարավորություն կտա ներգրավել ավելի շատ օտարերկրյա ներդրողներ:

Բացի այդ, նախատեսվում է խաչաձև-ցուցակագրում (cross listing) Վարշավայի ֆոնդային բորսայի հետ, որը Հայաստանի ֆոնդային բորսայի խոշոր բաժնետերն է: Սա թույլ կտա տեղական ներդրողներին հեշտությամբ և առանց արժույթի փոխարկման գնել Վարշավայում շրջանառվող արժեթղթեր, ինչը կընդլայնի հասանելի գործիքների շրջանակը:

Զարգացման հեռանկարային ուղղություններից մեկը նոր թողարկողների ներգրավումն է ֆոնդային բորսայում: Նոր ֆինանսական գործիքների, ինչպիսիք են կանաչ պարտատոմսերն ու սոցիալական պարտատոմսերը, ներդրումը կօգնի ներգրավել ներդրողների նոր կատեգորիաներ և մեծացնել առևտրի ծավալները:

Խորհուրդներ և առաջարկություններ նոր ներդրողներին

Հայաստանի ֆոնդային բորսայում հաջող ներդրումներ կատարելու համար առաջարկվում է կանոնավոր կերպով բարձրացնել ֆինանսական գրագիտությունը և սովորել ներդրումների հիմունքները: Կաևոր է իրականացնել ներդրումային պորտֆելի դիվերսիֆիկացում, ինչը կօգնի նվազեցնել շուկայական ռիսկերը և ապահովել եկամուտների կայունություն: Հայաստանում բրոքերային հաշվի բացումը, օրինակ, Unibank Invest պլատֆորմի միջոցով, և մասնագիտական ֆինանսական խորհրդատուների հետ խորհրդատվությունները կօգնեն կայացնել ճիշտ ներդրումային որոշումներ: Սկսնակ ներդրողներին խորհուրդ է տրվում հետևել նորություններին և վերլուծել շուկայի վրա ազդեցություն ունեցող մակրոտնտեսական ցուցանիշները: Կանոնավոր ուսուցումը և ֆինանսական գրագիտության բարձրացումը կօգնեն ավելի լավ հասկանալ շուկան և կայացնել հիմնավորված ներդրումային որոշումներ: Ներդրողներին խորհուրդ է տրվում նաև դիվերսիֆիկացնել իրենց ներդրումները՝ միջոցներ ներդնելով տարբեր ոլորտներում և ֆինանսական գործիքներում: Դա կօգնի նվազեցնել ռիսկերը և ապահովել կայուն եկամուտ երկարաժամկետ հեռանկարում:

Եզրակացություն

Հայաստանի ֆոնդային բորսան ներկայացնում է ներդրումների և երկրի տնտեսության միջև կապիտալի ներգրավման հեռանկարային հարթակ: Շուկայի ներկա միտումներն ու զարգացման հեռանկարները վկայում են դրա կայունության և ներդրողների համար գրավչության մասին: Նորարարությունների ներդրումն ու միջազգային շուկաների հետ ինտեգրումը կլինեն Հայաստանի ֆոնդային բորսայի հետագա աճի և զարգացման հիմնական գործոնները: Ներդրողները, ովքեր դիտարկում են Հայաստանի ֆոնդային բորսայի հնարավորությունները, կարող են ապավինել կայուն աճի և գրավիչ ներդրումային հնարավորությունների մոտ ապագայում:

Ներդրումներ սկսելու համար կարող եք բացել անվճար բրոքերային հաշիվ Unibank Invest-ում՝ լրացնելով առցանց հայտը կամ դիմել +374 43 004 382 հեռախոսահամարով: