Շահաբաժնային բաժնետոմսերը ներկայացնում են կայուն պասիվ եկամուտ ստանալու ամենահայտնի գործիքներից մեկը։ Այս տեսակի ներդրումները հետաքրքրում են ինչպես սկսնակ, այնպես էլ փորձառու ներդրողներին, ովքեր ցանկանում են նվազեցնել ռիսկերը և պարբերաբար ստանալ շահաբաժինների տեսքով վճարումներ։ Այս հոդվածում մանրամասն կքննարկենք, թե ինչ են շահաբաժնային բաժնետոմսերը, ինչպես են դրանք աշխատում, որոնք են դրանց առավելություններն ու թերությունները, ինչպես նաև կբերենք ԱՄՆ ընկերությունների օրինակներ, որոնք կայուն կերպով վճարում են շահաբաժիններ։
Ի՞նչ են շահաբաժնային բաժնետոմսերը
Շահաբաժնային բաժնետոմսերը այն բաժնետոմսերն են, որոնք պատկանում են այնպիսի ընկերություններին, որոնք իրենց բաժնետերերին վճարում են իրենց շահույթի մի մասը շահաբաժինների տեսքով։ Ի տարբերություն սովորական բաժնետոմսերի՝ շահաբաժնային բաժնետոմսերը հիմնականում պատկանում են խոշոր և կայուն ընկերություններին, որոնք ոչ միայն ապահովում են եկամուտ բաժնետոմսերի արժեքի աճի միջոցով, այլ նաև իրենց սեփականատերերին պարբերաբար վճարումներ են կատարում։
ԱՄՆ շուկայում ամենահայտնի դիվիդենտային բաժնետոմսերը պատկանում են այնպիսի ընկերություններին, ինչպիսիք են Coca-Cola-ն, Procter & Gamble-ը, Johnson & Johnson-ը և McDonald's-ը։ Այս ընկերությունները հայտնի են ոչ միայն իրենց երկարատև գործունեությամբ, այլև տասնամյակներ շարունակ շահաբաժինների կայուն վճարումներով։
Գոյություն ունի նաև « Շահաբաժնային արիստոկրատներ» անվանումով առանձին կատեգորիա, որի մեջ ներառվում են այն ընկերությունները, որոնք ոչ միայն ամեն տարի վճարում են շահաբաժիններ, այլև առնվազն 25 տարի շարունակ բարձրացնում են այդ վճարումների մակարդակը։
Շահաբաժինների պատմությունը
ԱՄՆ-ում շահաբաժինների պատմությունը սկիզբ է առնում առաջին հրապարակային բաժնետիրական ընկերություններից։ Շահաբաժինների վճարող առաջին ամերիկյան ընկերություններից մեկը եղել է The Bank of North America-ն, որը հիմնադրվել է 1781 թվականին։ Այս ընկերությունը իր բաժնետերերին շահաբաժիններ էր վճարում այն շահույթից, որը ստացվում էր հաջող առևտրային գործունեության արդյունքում։
Հետագայում շահաբաժնային բաժնետոմսերը մեծ ճանաչում ձեռք բերեցին ամերիկյան կորպորատիվ շրջանում, հատկապես 1930-ականների Մեծ ճգնաժամից հետո, երբ ներդրողները սկսել էին ավելի կայուն և անվտանգ ուղիներ փնտրել իրենց կապիտալը պահպանելու համար։ Խոշոր ընկերություններն ակտիվորեն սկսեցին օգտագործել շահաբաժինները երկարաժամկետ ներդրողներին գրավելու նպատակով։ Օրինակ, Coca-Cola ընկերությունը վերջին 63 տարիների ընթացքում անընդմեջ ավելացրել է շահաբաժնային վճարումների մակարդակը, ինչը վկայում է իր երկարաժամկետ կայունության մասին։
Շահաբաժնային բաժնետոմսերի առավելությունները
- Կայուն եկամտի աղբյուր. Շահաբաժնային բաժնետոմսերի հիմնական առավելություններից մեկը պարբերական վճարումների ստացումն է։ Օրինակ, Procter & Gamble ընկերությունը վերջին 69 տարիների ընթացքում ոչ միայն պարբերաբար վճարում է շահաբաժիններ, այլև ամեն անգամ ավելացնում դրանց չափը։ Սա դարձնում է ընկերության բաժնետոմսերը գրավիչ այն ներդրողների համար, ովքեր փնտրում են կայուն պասիվ եկամուտ։
- Ցածր տատանողականություն. Շահաբաժիններ ճարող ընկերությունները սովորաբար ավելի կայուն և ամուր են, քան նորաստեղծ ստարտափները։ Օրինակ, Johnson & Johnson-ի բաժնետոմսերը համարվում են «պաշտպանական ակտիվներ», քանի որ ընկերությունը երկար տարիների ընթացքում ապահովել է կայուն շահաբաժիններ և ունի բարձր ֆինանսական դիրք։
- Պաշտպանություն գնաճից. Շահաբաժինների ստացումը կարող է օգնել ներդրողներին պայքարել գնաճի ազդեցության դեմ, քանի որ շատ ընկերություններ շահաբաժինների չափը բարձրացնում են իրենց եկամուտների աճի հետ համընթաց։ McDonald's-ը վերջին 49 տարիների ընթացքում ամեն տարի բարձրացրել է շահաբաժինների չափը, ինչը թույլ է տվել ներդրողներին պահպանել իրենց եկամուտների գնողունակությունը։
- Բարձր հեղինակություն ունեցող ընկերություններ. Շահաբաժնային բաժնետոմսերը սովորաբար պատկանում են խոշոր և հայտնի ընկերություններին, որոնք իրենց դիրքն ամրապնդել են շուկայում։ Օրինակ, Coca-Cola և PepsiCo ընկերությունները ողջ աշխարհում հայտնի բրենդներ են, և դրանց բաժնետոմսերը համարվում են հուսալի ակտիվներ երկարաժամկետ ներդրումների համար։
Շահաբաժնային բաժնետոմսերի թերությունները
- Սահմանափակ աճի պոտենցիալ. Շահաբաժիններ վճարող ընկերությունները սովորաբար իրենց շահույթի փոքր մասն են վերաներդրում բիզնեսի զարգացման մեջ, ինչը կարող է սահմանափակել բաժնետոմսերի աճի հնարավորությունները։ Օրինակ, այնպիսի տեխնոլոգիական հսկաներ, ինչպիսիք են Amazon-ը, նախընտրում են չվճարել շահաբաժիններ և փոխարենը միջոցներն ուղղում են նորարարությունների և աճի վրա, ինչը նրանց ավելի գրավիչ է դարձնում կապիտալի աճի վրա կենտրոնացած ներդրողների համար։
- Կախվածություն տնտեսական իրավիճակից. Տնտեսական իրավիճակի վատթարացման դեպքում ընկերությունները կարող են կրճատել շահաբաժինները։ Օրինակ, 2008 թվականի ճգնաժամի ժամանակ այնպիսի ընկերություններ, ինչպիսիք են General Electric-ը, ստիպված եղան զգալիորեն կրճատել շահաբաժնային վճարումները, ինչը բացասական ազդեցություն ունեցավ ներդրողների եկամուտների վրա։
- Հարկային պարտավորություններ. ԱՄՆ-ում շահաբաժինները ենթակա են հարկման, ինչը կարող է նվազեցնել ներդրողի իրական եկամտաբերությունը։ Շահաբաժինների վրա հարկը կարող է հասնել մինչև 30%, կախված ներդրողի կատեգորիայից։ Սա կարևոր է հաշվի առնել երկարաժամկետ դիվիդենտային բաժնետոմսերի ներդրումներ պլանավորելիս։
Ինչպե՞ս ընտրել շահաբաժնային բաժնետոմսեր
Շահաբաժնային բաժնետոմսերի ընտրությունը պահանջում է ընկերության ֆինանսական ցուցանիշների, բիզնես մոդելի և վճարումների պատմության խորքային վերլուծություն։ Ահա մի քանի հիմնական գործոններ, որոնց վրա կարևոր է ուշադրություն դարձնել՝
- Շահաբաժնային եկամտաբերություն. Շահաբաժնային եկամտաբերությունը ցույց է տալիս տարեկան շահաբաժինների չափը՝ հարաբերած բաժնետոմսի շուկայական արժեքին։ Օրինակ, եթե բաժնետոմսի գինը $100 է, և ընկերությունը վճարում է $5 դիվիդենտ տարեկան, ապա շահաբաժնային եկամտաբերությունը կլինի 5% Այնուամենայնիվ, չափազանց բարձր եկամտաբերությունը կարող է վկայել ընկերության խնդիրների մասին, ուստի կարևոր է հաշվի առնել նաև այլ գործոններ։
- Վճարումների գործակից. Վճարումների գործակիցը ցույց է տալիս, թե շահույթի որ մասն է ընկերությունը հատկացնում շահաբաժինների վճարմանը։ Օպտիմալ մակարդակ է համարվում 40-60%-ը։ Եթե այս գործակիցը գերազանցում է 80%-ը, դա կարող է վկայել, որ ընկերությունը շատ մեծ հատված է հատկացնում շահաբաժիններին, ինչը ռիսկեր է պարունակում տնտեսական դժվարությունների դեպքում:
- Վճարումների պատմություն. Վստահելի շահաբաժնային բաժնետոմսերը տարիների ընթացքում կայուն վճարումներ են կատարել։ Պայմանավորված երկարատև վճարումների պատմությամբ՝ կարելի է համոզված լինել, որ ընկերությունը կայուն է և հետևողական է իր պարտավորությունների հանդեպ։
- Ընկերության ֆինանսական կայունություն. Շահաբաժնային բաժնետոմսեր ընտրելիս անհրաժեշտ է վերլուծել ընկերության ֆինանսական հաշվետվությունները, ինչպիսիք են բալանսը, շահույթների և վնասների հաշվետվությունը և դրամական հոսքերի հաշվետվությունը։ Բարձր շահութաբերություն ունեցող և ցածր պարտքաբեռնվածություն ունեցող ընկերությունները ավելի հավանական է, որ շարունակեն շահաբաժիններ վճարել նույնիսկ տնտեսական անկայունության պայմաններում։
ԱՄՆ շուկայի հաջող շահաբաժնային բաժնետոմսերի օրինակներ
- Coca-Cola (KO). Coca-Cola-ն հաջողված շահաբաժնային ռազմավարության ամենահայտնի օրինակներից մեկն է։ Ընկերությունն արդեն ավելի քան 100 տարի է, ինչ վճարում է շահաբաժիններ և վերջին 63 տարիների ընթացքում անընդմեջ ավելացրել է դրանց չափը։ 2024 թվականին Coca-Cola-ի շահաբաժնային եկամտաբերությունը կազմում է շուրջ 2.7%, ինչը նրա բաժնետոմսերը գրավիչ է դարձնում երկարաժամկետ ներդրողների համար, ովքեր փնտրում են կայուն եկամուտ։
- Johnson & Johnson (JNJ). Առողջապահության ոլորտի այս ընկերությունը հայտնի է իր կայունությամբ և բարձր շահաբաժնային եկամտաբերությամբ։ Johnson & Johnson-ն արդեն 63 տարի անընդմեջ ավելացնում է շահաբաժինների չափը, ինչը շուկայում լավագույն ցուցանիշներից մեկն է։
- Procter & Gamble (PG). Procter & Gamble-ը, որը հանդիսանում է կենցաղային ապրանքների խոշորագույն արտադրողներից մեկը, համարվում է անվտանգ ընտրություն երկարաժամկետ ներդրողների համար։ Ընկերությունը վերջին 69 տարիների ընթացքում ամեն տարի բարձրացրել է շահաբաժինների չափը՝ վկայելով իր կայունության և ներդրումային գրավչության մասին։
- PepsiCo (PEP). Սպառողական ապրանքների ոլորտի ևս մեկ հսկա՝ PepsiCo-ն, վերջին 53 տարիների ընթացքում ամեն տարի ավելացնում է շահաբաժինները։ 2024 թվականին PepsiCo-ի շահաբաժնային եկամտաբերությունը կազմում է մոտ 3%, ինչը նրա բաժնետոմսերը դարձնում է գրավիչ ինչպես եկամուտ ստանալու, այնպես էլ կապիտալի պահպանման համար։
Շահաբաժնային բաժնետոմսերի ռիսկերը
Չնայած շահաբաժնային բաժնետոմսերի առավելություններին, դրանք նույնպես ունեն որոշակի ռիսկեր, որոնք կարևոր է հաշվի առնել՝
- Դիվիդենտների նվազում կամ չեղարկում. Նույնիսկ ամենակայուն ընկերությունները կարող են կրճատել կամ չեղարկել շահաբաժինները տնտեսական դժվարությունների դեպքում։ Օրինակ, 2020 թվականին, երբ COVID-19 համավարակը խաթարեց գլոբալ տնտեսությունը, այնպիսի ընկերություններ, ինչպիսիք են Disney-ն, ստիպված եղան ժամանակավորապես դադարեցնել շահաբաժինների վճարումները՝ ֆինանսական կայունությունը պահպանելու համար։
- Գնաճի ռիսկեր. Եթե շահաբաժինների աճի տեմպերը չեն համապատասխանում գնաճին, դա կարող է նվազեցնել ներդրողի իրական եկամտաբերությունը։ Որոշ ընկերություններ կարող են դանդաղեցնել շահաբաժինների աճը, հատկապես տնտեսական անորոշության ժամանակաշրջաններում։
- Կախվածություն կորպորատիվ շահույթից. Շահաբաժինները վճարվում են միայն այն ժամանակ, երբ ընկերությունը շահույթ է ստանում։ Եթե ընկերության շահույթը նվազում է ներքին կամ արտաքին գործոնների պատճառով, դա կարող է բացասաբար անդրադառնալ շահաբաժնային վճարումների վրա։ Օրինակ, նավթագազային ոլորտի ընկերությունները հաճախ բախվում են հումքի գների տատանումների հետ, ինչը ուղղակիորեն ազդում է նրանց շահույթի և շահաբաժինների վրա։
Եզրակացություն
Շահաբաժնային բաժնետոմսերը ներդրողներին առաջարկում են եկամուտ ստանալու հիանալի հնարավորություն և օգնում են նվազեցնել ռիսկերը։ Այնպիսի ընկերություններ, ինչպիսիք են Coca-Cola-ն, Johnson & Johnson-ը և Procter & Gamble-ը, լավ օրինակներ են, թե ինչպես կարելի է կառուցել երկարաժամկետ ներդրումային պորտֆել, որը կենտրոնացած է կայունության և եկամտի վրա։